• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قواعد جمع عرفی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



قواعد جمع عرفی، قواعد رافع تعارض ظاهری میان مدلول دو دلیل می باشد.



مراد از قواعد جمع عرفی ، قواعدی است که سبب رفع تعارض ظاهری و بدوی میان مدلول دو دلیل می‌شود، همانند:




۲.۱ - حمل ظاهر بر نص

برای مثال، روایتی می‌گوید: «یجوز للصائم ان یرتمس فی الماء حال صومه؛ جایز است روزه دار در حال روزه ، بدنش را در آب فرو برد» و در روایتی دیگر آمده است: «لا ترتمس فی الماء و انت صائم؛ در حال روزه، در آب فرو نرو»، که حدیث اول در اباحه ارتماس صراحت دارد و دومی در حرمت ارتماس روزه دار ظهور دارد و از آن جا که فقیه در مقام جمع عرفی، ظاهر را بر نص یا صریح حمل نموده و به نص عمل می‌کند، در این مثال، به اباحه حکم می‌دهد؛

۲.۲ - حمل مطلق بر مقید

برای مثال، روایتی می‌گوید: « ربا حرام است» و در روایت دیگر آمده است: «ربا بین پدر و پسر جایز است»؛ روایت اول مطلق و روایت دوم مقید است، و مطلق، بر مقید حمل می‌شود و در نتیجه، مقید مقدم داشته شده و گفته می‌شود: «ربا در غیر مورد پدر و پسر، حرام خواهد بود»؛

۲.۳ - مقدم داشتن دلیل حاکم و دلیل وارد، بر دلیل محکوم و مورود

و آن در جایی است که یکی از دو دلیل « حاکم » و دیگری « محکوم »، یا این که یکی « وارد » و دیگری « مورود » باشد، که حاکم و وارد ، بر محکوم و مورود مقدم می‌شود، مثل این که در روایتی آمده است: «هرگاه در شمار رکعت‌ها شک نمودی، بنا را بر اکثر بگذار» و در روایت دیگر چنین آمده است که: «هرگاه ماموم در شمار رکعت‌ها شک کند و امام جماعت شک نداشته باشد، ماموم به شک خود نباید اعتنا کند»؛ در این جا، دلیل دوم، دایره موضوع دلیل اول را محدود کرده و بر آن حکومت دارد.
[۱] الرسائل الاصولیة، بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، ص۴۴۵.
[۲] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۱۵۴.
[۳] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۱۳۵.
[۴] شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص (۴۶۷-۴۵۹).
[۷] علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص (۴۴۶-۴۴۵).



۱. الرسائل الاصولیة، بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، ص۴۴۵.
۲. کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۱۵۴.
۳. کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۱۳۵.
۴. شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص (۴۶۷-۴۵۹).
۵. المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۴۴۰.    
۶. المحصول فی علم الاصول، سبحانی تبریزی، جعفر، ج۴، ص۴۴۳.    
۷. علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید، مغنیه، محمد جواد، ص (۴۴۶-۴۴۵).
۸. انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۳، ص (۵۰۵-۵۰۲).    
۹. بحوث فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۱، ص۲۹.    



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۴۸، برگرفته از مقاله «قواعد جمع عرفی».    


رده‌های این صفحه : اصول فقه | تعارض ادله




جعبه ابزار