• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مجاز القرآن (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




‌کتاب مجاز القرآن نوشته ابو عبیده، معمر بن مثنی تیمی بصری، نحوی و لغوی بزرگ (متوفای ۲۱۰) است. مجاز القرآن تفسیر ادبی - لغوی و تبیین معانی مشکل قرآن است.



وی عالمی متبحر و دانشمندی فرزانه، عالم به لغت و آداب و تاریخ عرب، شاگرد یونس نحوی و ابوعمر بن علاء و اولین کسی بود که در غریب الحدیث کتاب نوشت و مرجعی عظیم و منبعی سرشار برای اهل ادب و نحو و لغت بود. همگام با غریب الحدیث، در تفسیر غریب القرآن نیز نوشتار با ارزشی دارد.


کتاب وی گرچه به نام مجاز القرآن است و گمان می رود تنها در مسائل ادبی و لغوی تدوین یافته باشد، ولی هدف، همان است که فراء در کتاب معانی القرآن دنبال کرده است. اساسا در آن هنگام، عناوینی چون غریب القرآن، معانی القرآن، مجاز القرآن و حتی تفسیر القرآن و تأویل القرآن حاکی از یک حقیقت بوده و آن، تفسیر ادبی - لغوی و تبیین معانی مشکل قرآن بوده است.


با مختصر مقایسه این کتاب با معانی القرآن فراء ملاحظه می شود روش و سبک هر دو یکی است ولی به دو نام. می گویند: ابراهیم بن اسماعیل یکی از کاتبان فضل بن ربیع وزیر دربار هارون الرشید درباره آیه‌ای از قرآن از ابوعبیده پرسش کرد و او به هنگام پاسخ، بر آن شد که کتابی در معانی القرآن آماده و تألیف کند.


این کتاب عمدتا توضیح واژگانی قرآن است و واژه‌هایی را که نیازمند به توضیح می‌دیده آورده و فراوان به اشعار عرب استناد کرده است. این روش، روشی است که در بسیاری از تفاسیر سلف که به دست ادیبان و نحویان نگاشته شده است دیده می شود. از این رو مجاز القرآن کتابی است در شرح واژگان و عبارات مشکل قرآن (با عباراتی کوتاه و فشرده) اعم از آنکه مشکلات از مقوله مجاز و استعاره باشد یا جز آن؛ البته به گستردگی معانی القرآن فراء نیست.


این کتاب گران‌بها و با ارزش در دو جلد، با تحقیق و پانوشته های محمد فواد سزگین در سال ۱۳۸۱ در مصر به چاپ رسیده است.


معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۳۲۵-۳۲۶.    






جعبه ابزار