مستضعفان در حال احتضار (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کسانى که دم از
اسلام مى زدند ولى برنامه مهم اسلامى یعنى
هجرت را عملى نساختند، در نتیجه به وادیهاى خطرناکى کشیده شدند و در صفوف مشرکان جان سپردند.
خداوند متعال در مورد ناگوارى حال مستضعفان گناه‌كار و تارك هجرت از محيط كفر هنگام احتضار و مرگ در قرآن می فرماید : «إنّ الّذين توفّيهم الملـئكة ظالمى أنفسهم قالوا فيم كنتم قالوا كنّا مستضعفين فى الأرض قالوا ألم تكن أرض اللّه وسعة فتهاجروا فيها فأولـئك مأويهم جهنّم وسآءت مصيرا» كساني كه فرشتگان (قبض ارواح) روح آنها را گرفتند در حالي كه به خويشتن ستم كرده بودند و به آنها گفتند شما در چه حالي بوديد (و چرا با اينكه مسلمان بوديد در صف كفار جاي داشتيد!) گفتند ما در سرزمين خود تحت فشار بوديم، آنها (فرشتگان) گفتند مگر سرزمين خدا پهناور نبود كه مهاجرت كنيد! پس آنها (عذري نداشتند و) جايگاهشان دوزخ و سرانجام بدي دارند.(
استفهام توبيخى «فيم كنتم»، از حالت سخت گناه‌كاران مستضعف
حکایت دارد.)
در تعقیب بحثهاى مربوط به جهاد، در این آیات اشاره به سرنوشت شوم کسانى مى شود که دم از
اسلام مى زدند ولى برنامه مهم اسلامى یعنى هجرت را عملى نساختند در نتیجه به وادیهاى خطرناکى کشیده شدند و در صفوف مشرکان جان سپردند، قرآن مى گوید: کسانى که فرشتگان
قبض روح ، روح آنها را گرفتند در حالى که به خود ستم کرده بودند، و از آنها پرسیدند، شما اگر
مسلمان بودید، پس چرا در صفوف کفار قرار داشتید و با مسلمانان جنگیدید!)
سوال ملائکه که مى پرسند: « فیم کنتم » سوالى است از حال و وضعى که از نظر
دین در زندگى داشتند و اینها که مورد سوال قرار مى گیرند، کسانى هستند که از جهت دین وضع خوبى نداشتند و لذا در پاسخ
ملائکه به جاى اینکه حال خود را شرح بدهند سبب آن را ذکر مى کنند، و آن سبب این است که در زندگى در سرزمینى زندگى مى کرده اند که اهل آن مشرک و نیرومند بودند و این طائفه را استضعاف کرده ، بین آنان و بین اینکه به
شرایع دین تمسک جسته و به آن عمل کنند حائل شدند.
و چون این عذر یعنى عذر
استضعاف (البته اگر راست گفته باشند ) بدین جهت مانع دیندارى آنان شده که نخواسته اند از آن شهر و آن سرزمین چشم بپوشند، و گرنه دچار این استضعاف نمى شدند، چون مشرکین نیرومند آنجا در سایر سرزمین ها نیروئى نداشته اند، پس استضعاف این مستضعفین بطور مطلق نبوده ، استضعافى بوده که خودشان خود را به آن دچار کردند و مى توانستند با کوچ کردن از سرزمین
شرک به سرزمین دیگر خود را از آن برهانند، لذا فرشتگان ادعاى آنان را که گفتند: ما مستضعف بودیم تکذیب مى کنند و مى گویند: زمین خدا فراخ تر از آن بود که شما خود را در چنان شرائط قرار دهید، شما مى توانستید از حومه استضعاف درآئید و به جاى دیگرکوچ کنید، پس شما در حقیقت مستضعف نبودید، چون مى توانستید از آن حومه خارج شوید، پس این وضع را خود براى خود و به سوء
اختیار خود پدید آوردید.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۳۷، برگرفته از مقاله «مستضعفان در حال احتضار».
