• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

معین (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





مَعين (به فتح میم و کسر عین) یکی از مفردات به کار رفته در قرآن کریم به معنای جارى آشكار يا جارى به‌سهولت است.



مَعين: جارى آشكار يا جارى به‌سهولت است.
در قاموس و اقرب گفته: «مَاءٌ مَعينُ‌ وَ مَعْيُونٌ‌» آبي كه آشكار و جارى است.


علت اين تسمیه چنانكه طبرسی و راغب و ديگران گفته‌اند آشكار و پيش چشم بودن آنست.


(قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِماءٍ مَعِينٍ‌) «بگو اگر آب‌تان در زمين فرو رود كه آبى آشكار و جارى يا آب سهل الجريان براى شما مياورد».


ممكن است ميم در «معين» اصل كلمه باشد از «مَعُنَ الْمَاءُ»، كه به معنى سهولت جريان است.
در لغت آمده «مَعُنَ الْمَاءُ: سَهُلَ وَ سَالَ»، در اينصورت فَعِيل بمعنى فاعل است ماء معين يعنى: آبی كه به سهولت جارى است.
و شايد چنانكه طبرسى احتمال داده مفعول باشد از «عَيْنُ‌ الْمَاءِ» كه آشكار و پيش چشم جارى ميشود. در اينصورت ميم اصل كلمه نيست. و «مَاءٌ مَعِينٌ‌» يعنى آبي‌كه ديده شده و پيش چشم است. (وَ آوَيْناهُما إِلى‌ رَبْوَةٍ ذاتِ قَرارٍ وَ مَعِينٍ‌).
(يُطافُ عَلَيْهِمْ بِكَأْسٍ مِنْ‌ مَعِينٍ‌) در مجمع ذيل آيه از اخفش نقل شده: مراد از کأس در تمام قرآن خمر است. ديگران آنرا كاسه مع الخمر گفته‌اند. به هر حال از «معين» هم روشن ميشود كه شراب بهشتی به سهولت در روى زمين جارى ميشود، يعنى: شرابى سهل الجرى يا شرابى كه از جارى شونده به خصوصى است بر آنها بگردانند.
آيه‌: (إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً • عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً) مشروح آیه ما نحن فيه است و از آن بدست می‌آيد كه مراد از «معين» سهولت جريان است كه فرموده‌: (يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً).


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۸۵.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۹۹.    
۳. طریحی نجفی، مجمع البحرین، ج۶، ص۲۸۶.    
۴. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۴، ص۲۵۲.    
۵. طبرسی، مجمع البیان، ج۷، ص۱۷۳.    
۶. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۹۹.    
۷. ملک/سوره۶۷، آیه۳۰.    
۸. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۶، ص۲۲۰۴.    
۹. طبرسی، مجمع البیان، ج۷، ص۱۷۳.    
۱۰. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۵۰.    
۱۱. صافات/سوره۳۷، آیه۴۵.    
۱۲. طبرسی، مجمع البیان، ج۸، ص۶۹۱.    
۱۳. انسان/سوره۷۶، آیه۵-۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "معین"، ج۵، ص۸۵.    






جعبه ابزار