محمدعلی بن محمدملائکه برغانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ملامحمدعلی برغانی از
آل برغانی که از خاندان‌های مشهور علمی و زعمای مذهبی
قزوین و
برغان است بودند.
ملامحمدعلی مشهور به ملاعلی برغانی، متولد ۱۱۷۵ در
برغان و متوفی ۱۲۶۹ در
کربلا ، فرزند
ملامحمد ملائکه و برادر کهتر
شهید ثالث .
او نیز مانند دو برادر خود و همراه با آنان در برغان و سپس
اصفهان و قم و عتبات از درس عالمان بزرگ و نامبردار بهره برد و به اخذ اجازات روایی و گواهی اجتهاد نایل شد.
همچنین نزد
میرزا محمد اخباری (مقتول در ۱۲۳۲)
علوم خفیّه و اخبار آموخت و سرانجام شیفته
شیخ احمد احسایی شد و از او اجازه روایت گرفت (اصل این اجازه موجود است).
به دلیل گرایش به آراء احسایی، در ماجرای اختلاف پیروان احسایی با متشرّعه و نیز در مجلس مناظره شهید ثالث با احسایی، کوشش بر میانجیگری داشت و از احسایی خواست تا رساله ای در تعدیل نظریات خود بنویسد.
احسایی این خواسته را اجابت کرد و رساله ای مشهور به «توبه نامه» نوشت، ولی این تلاش ثمری نداشت.
ملا محمدعلی، با این‌که نزد ملا علی نوری تحصیل
فلسفه می‌کرد، از حکمای اسلامی بشدّت انتقاد می‌نمود و معتقد بود که ایشان در نتیجه حسن ظن به حکمت یونانی و اعتماد بیش از اندازه به عقل بشر، متون صریح دینی را تأویل کرده اند.
آثار برجای مانده از ملامحمدعلی نشان می‌دهد که مشربی عرفانی و اخلاقی داشته و در
عقاید نیز راهی میان شیخیه و متشرعه را برگزیده بوده است.
بسیاری از شاگردان و پیروان
شیخ احمد احسایی، خصوصاً بعد از
سید کاظم رشتی ، به او گرویدند.
او سالهای پایانی عمر را در
کربلا سپری کرد.
غنائم العارفین در تفسیر با مذاق عرفانی و تکیه بر اقوال احسایی؛ لسان العارفین در حلّ رموز و اصطلاحات عرفانی، منهج السالکین؛ مشکوه العارفین؛ معراج العارفین؛ مصباح السالکین؛ طور سینا در حدیث؛ ضوابط الاصول در اصول فقه؛ ریاض الاحزان در هشت جلد در شرح مناقب و مراثی ائمّه علیهم السّلام؛ مصباح المؤمنین در اسرار عبادات و جز اینها.
شیخ عبدالحسین برغانی معروف به علوی شهیدی، فرزند ملامحمدعلی و داماد شهید ثالث، از دانشمندان بزرگ دینی قزوین به شمار می‌رفت.
وی نزد پدر و عموها و آخوند ملا آقا حکمی و دیگران درس خواند، سپس به عتبات رفت و در درس سید محمد مجاهد و
شریف العلما و دیگران شرکت کرد و پس از طی مدارج علمی به قزوین رفت و به تصدّی امور دینی و
تدریس و ارشاد، کتابهایی نیز در
فقه و
اصول نوشت که از جمله آن‌ها نفحات الالهام فی شرح شرایع الاسلام است.
شیخ عبدالحسین در ۱۲۹۲ در قزوین درگذشت و همان‌جا به خاک سپرده شد.
فرزندش نیز منصب رسمی شیخ الاسلامی را داشت و نواده اش، شیخ علاءالدّین (متوفی ۱۳۹۴)، در قزوین و تهران تحصیل کرد و از مدرّسان برجسته و مورد علاقه طلاّ ب در
مدرسه صالحیّه قزوین بود.
تألیفاتی نیز از او برجای ماند که از جمله آن‌ها ترجمه و تعلیق رسائل اخوان الصّفا ست.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «آل برغانی»، شماره۹۷۹.
