• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مندوحه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مندوحه به قدرت بر امتثال تکلیف در ضمن فرد مباح اطلاق می‌شود.



مندوحه، به معنای قدرت و توانایی مکلف در ادای ماموربه در ضمن فرد مباح است؛ یعنی مکلف ناگزیر نیست مامورٌ به را در ضمن فرد حرام به جا آورد.


برخی از اصولی‌ها قید «مندوحه» را به عنوان مسئله اجتماع امر و نهی افزوده‌اند (اجتماع الامر و النهی مع المندوحة) و معتقدند نزاع درباره جواز اجتماع امر و نهی یا امتناع آن دو در جایی تصور دارد که مکلف اختیار داشته باشد مامورٌ به را هم در ضمن فرد مباح و هم در ضمن فرد حرام انجام دهد.
برای نمونه، در مثال نماز در خانه غصبی که امر به نماز و نهی از غصب متوجه مکلف شده است محل نزاع آن جایی است که مکلف می‌تواند نماز را هم در مکان مباح و هم در مکان غصبی بخواند، اما با انتخاب بد خویش، در مکان غصبی می‌خواند؛ ولی در جایی که وی ناچار است نماز را در مکان غصبی بخواند، بحث اجتماع امر و نهی پیش نمی‌آید، زیرا نمونه‌ای از تکلیف به محال است و حتی کسانی که نظریه جواز اجتماع را پذیرفته‌اند آن را نپسندیده‌اند.
مرحوم « آخوند » در « کفایة » در پاسخ این گروه می‌گوید: وجود و عدم مندوحه هیچ تاثیری در بحث ندارد، زیرا جواز به معنای امکان است و قائل به جواز معتقد است نفس اجتماع دو تکلیف از نظر عقلی محال نیست بلکه ممکن است، چه در خارج مندوحه باشد و چه نباشد.
به بیان دیگر، بحث اجتماع امر و نهی، در مقام ثبوت و این که آیا نفس چنین تکلیفی امکان دارد یا ندارد، مطرح است اما مندوحه داشتن یا نداشتن، مربوط به مقام اثبات تکلیف و امتثال آن است.
[۱] شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۲، ص۲۶۸.
[۲] سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۵۰۰.
[۳] کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۳، ص۲۹.
[۱۰] مقالات اصولی، موسوی بجنوردی، محمد، ص۱۰۰.



۱. شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۲، ص۲۶۸.
۲. سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۶، ص۵۰۰.
۳. کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۳، ص۲۹.
۴. تحریرات فی الاصول، خمینی، مصطفی، ج۴، ص۱۷۸ و ۱۷۹.    
۵. کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص۱۵۳.    
۶. انوار الاصول، مکارم شیرازی، ناصر، ج۱، ص۵۴۵.    
۷. اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۱، ص۲۹۵.    
۸. مناهج الوصول الی علم الاصول، خمینی، روح الله، ج۲، ص۱۱۳.    
۹. دروس فی علم الاصول، صدر، محمد باقر، ج۲، ص (۲۷۸-۲۷۶).    
۱۰. مقالات اصولی، موسوی بجنوردی، محمد، ص۱۰۰.
۱۱. آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۱، ص۲۳۶.    



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۰۵، برگرفته از مقاله «مندوحه».    



جعبه ابزار