• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وقایه (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





وِقايَه (به کسر واو و فتح قاف و یاء) و وِقاء (به کسر واو و فتح قاف) از واژگان قرآن کریم به معنای حفظ شی‌ء است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: تَقْوی (به فتح تاء و سکون قاف) به معنای پرهیز کردن، اَتْقی‌ (به فتح همزه و قاف) به معنای پرهیزگارتر، مُتَّقی (به ضم میم و فتح تاء مشدده و کسر قاف) و تَقی‌ (به فتح تاء و کسر قاف) هر دو به معنای تقوی کار و پرهیزکار، وَاقی (به فتح واو و کسر قاف) به معنای مصون دارنده و محفوظ دارنده و تَقِیَّه (به فتح تاء و کسر قاف و فتح یاء مشدده) به معنای پنهان نمودن.



وِقايَة و وِقاء به معنای حفظ شی‌ء است از آنچه اذیت و ضرر می‌رساند. راغب گفته: وقی، وِقَایَةً و وِقَاءً حفظ شی‌ء است از آنچه اذیّت و ضرر می‌رساند.


(فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنا وَ وَقانا عَذابَ السَّمُومِ‌) «خدا به ما منت گذاشت و از عذاب نافذ حفظ کرد و در امان داشت.»
(فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ قِنا عَذابَ النَّارِ) «گناهان ما را بیامرز و از عذاب آتش محفوظ‌مان فرما.»
(وَ مَنْ‌ یُوقَ‌ شُحَّ نَفْسِهِ فَاُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‌) «هر که از بخل نفسش محفوظ شود آنهااند نجات یافتگان.»

۲.۱ - تقوی

تَقْوی (به فتح تاء و سکون قاف) اسم است از اتقاء و هر دو به معنای پرهیز کردنست. راغب گوید: تقوی آنست که خود را از شی‌ء مخوف در وقایه و حفظ- قرار دهیم این حقیقت تقوی است سپس خوف را تقوی و تقوی را خوف گویند. تقوی در اصل وقوی است واو به تاء عوض شده است.
(وَ تَزَوَّدُوا فَاِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوی‌) «توشه برگیرید بهترین توشه پرهیز از گناهان‌
است یا پرهیز از عذاب خداست بوسیله فعل واجبات و ترک محرمات.»
(فَمَنِ‌ اتَّقی‌ وَ اَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ‌) «آنکه از بدیها بپرهیزد و خود را اصلاح کند ترسی بر آنها نیست و محزون نمی‌شوند.»

۲.۲ - تقاة

تُقاة (به ضم تاء و فتح قاف) و تقوی هر دو یکی‌اند.
(یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَ‌ تُقاتِهِ‌) «‌ای اهل ایمان بترسید از خدا حق ترسیدنش.»

۲.۳ - اتقی

اَتْقی‌ (به فتح همزه و قاف) به معنای پرهیزگارتر است.
(اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ‌ اَتْقاکُمْ‌) (گرامى‌ترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست؛)

۲.۴ - متقی

مُتَّقی (به ضم میم و فتح تاء مشدده و کسر قاف) و تَقی‌ (به فتح تاء و کسر قاف) هر دو به معنای تقوی کار و پرهیزکار است.
(اُولئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ اُولئِکَ هُمُ‌ الْمُتَّقُونَ‌) (اينها كسانى هستند كه راست مى‌گويند؛ و (گفتارشان با اعتقادشان هماهنگ است؛) و اينها هستند پرهيزكاران!)
(تِلْکَ الْجَنَّةُ الَّتِی نُورِثُ مِنْ عِبادِنا مَنْ کانَ‌ تَقِیًّا) (اين همان بهشتى است كه به بندگان پرهيزگار خود، به ارث مى‌دهيم‌.)

۲.۵ - واقی

وَاقی (به فتح واو و کسر قاف) به معنای مصون دارنده و محفوظ دارنده است.
(فَاَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَ ما کانَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ‌ واقٍ‌) «خدا آنها را به گناهانشان گرفت. و کسی نبود که از عذاب خدا محفوظشان دارد.»

۲.۶ - تقیه

تَقِیَّه (به فتح تاء و کسر قاف و فتح یاء مشدده) به معنای پنهان نمودن است.
(لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرِینَ اَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْ‌ءٍ اِلَّا اَنْ‌ تَتَّقُوا مِنْهُمْ‌ تُقاةً وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اِلَی اللَّهِ الْمَصِیرُ) «مؤمنان به جای اهل ایمان، کافران را دوست ندارند و کافران را برای خویش صدیق و سرپرست اخذ نکنند. هر که این کار کند رابطه‌اش بطور کلّی از خدا قطع شده، مگر آنکه از آنها پرهیز و تقیه کنید پرهیز به خصوصی، خدا شما را از خویش می‌ترساند و بازگشت بسوی اوست.»
در این آیه حکم اولی آنست که باید از کفّار برید و به مؤمنان پیوست و نباید آنها را دوست داشت و محرم اسرار کرد چنانکه آیات‌ (لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ لا یَاْلُونَکُمْ خَبالًا) (اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! محرم اسرارى از غير خود، انتخاب نكنيد!) در این مطلب صریح‌اند. حکم ثانوی، تقیّه است و آن در صورتی است که مجبور باشد با ظالمان حفظ ظاهر کند و گر نه باو یا دیگر مسلمانان و یا بدین صدمه‌ می‌زنند.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۳۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۸۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۵۴۳.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۸۱.    
۵. طور/سوره۵۲، آیه۲۷.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۵.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۱.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۷۷.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۳۵۲.    
۱۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۱۱۲.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۱۷۴.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۵۵.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۲۶۲.    
۱۵. حشر/سوره۵۹، آیه۹.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۰۶.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۵۸.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۳۳.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۲۹.    
۲۰. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۸۸۱.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۱۹۷.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۷۹.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۱۱۷.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۴۵.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۵۲.    
۲۶. اعراف/سوره۷، آیه۳۵.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۸۶.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۱۰۷.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۲۴۹.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۹۵.    
۳۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۰۲.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۶۷.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۵۶۹.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۳۵۵.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۱۸۷.    
۳۶. حجرات/سوره۴۹، آیه۱۳.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۷.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۲۷.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۴۸۹.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۳۰.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۲۴.    
۴۲. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۷.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۴۲۸.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۶۴۹.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۸۸.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۸۳.    
۴۸. مریم/سوره۱۹، آیه۶۳.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۹.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۷۹.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۱۰۶.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۳۴.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۸۷.    
۵۴. غافر/سوره۴۰، آیه۲۱.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۲۶.    
۵۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۴۹۶.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۴.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۲۵۲.    
۵۹. آل عمران/سوره۳، آیه۲۸.    
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۱۵۲.    
۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۲۳۸.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۳۷.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۸.    
۶۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۸.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶۵.    
۶۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۳، ص۳۸۶.    
۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۵۹۹.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۳۷۲.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۱۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وقی»، ج۷، ص۲۳۶.    






جعبه ابزار