ژن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ژن کوچک‌ترین واحد شیمیایی اطلاعات ارثی است که به تعداد بی‌شمار، درون میلیاردها
سلول تشکیل‌دهنده بدن، وجود دارد. در
روایات اسلامی مسئله ژن و ژنتیک مورد بررسی قرار گرفته است. البته در کلام معصومین، الفاظ علوم امروزی به کار نرفته است، اما توصیه‌هایی را به پیروان خویش ارایه کرده‌اند که می‌تواند بر این امر تطبیق کند.
ژن کوچک‌ترین واحد شیمیایی اطلاعات ارثی است که به تعداد بی‌شمار، درون میلیاردها
سلول تشکیل دهنده بدن، وجود دارد. این واژه برای اولین بار توسط ویلهلم یوهانس در سال ۱۹۰۹ به کار رفت. مراجعه به متون دینی و روایی، و تعمق و ژرف‌نگری در آنها، این حقیقت را آشکار می‌سازد که پیشوایان معصوم (علیهم‌السّلام) سال‌ها پیش از این با کلامی روان و ساده، پاره‌ای از مسایل ژنتیکی و توارثی را تبیین کرده‌اند.
دین اسلام در راستای سعادت بشر در قالب
احکام تکلیفی، وظایفی را برای مکلفین مشخص کرده است. این فرایند در بسترسازی مناسب ژنتیک نیز مورد عمل قرار گرفته است.
روایات بسیاری به بیان جنبه‌های ارادی و غیرارادی انتقال صفات والدین و نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده، پرداخته و از پدران و مادران خواسته‌اند تا با رعایت دستورات ارزش مند دین، زمینه و بستر مناسب را برای انتقال و تحقق ویژگی‌های ارزش‌مند فراهم آورند.
این مقاله بر آن است تا با اثبات ژنتیک در متون روایی، به بیان پاره‌ای از دستورات پیرامون بسترسازی مناسب و نامناسب آن بپردازد.
گستره شمول
دین به حسب قابلیت‌های کمی و کیفی ادیان، متفاوت بوده و بین دین‌پژوهان نیز در قلمرو دین اختلاف نظر وجود دارد.
اما حقیقت این است که دین اسلام، از آن‌رو که پایان دهنده ادیان الهی می‌باشد، همه نیازهای بشری را که
سعادت انسان مبتنی بر آنها است، بیان کرده است، که با کاوش در منابع دینی می‌توان کلیات و جزئیات آن را استنباط کرد.
بنابراین دین فراتر از موضوعات عبادی فردی و روابط اخلاقی افراد، دارای فرامین و دستورات متنوع دیگری نیز هست، تا آن‌جا که برای ساخت هر چه بهتر جامعه و ریشه‌ای برخورد کردن با عوامل غیراخلاقی، زمینه‌ها و دستورالعمل‌ها را اندیشیده است، به گونه‌ای که شرایط قبل از ولادت و بعد از
مرگ انسان را نیز در بر می‌گیرد.
به دیگر عبارت، انسان در محدوده دو حیات طبیعی و معقول قرار دارد و وجود آن، از دو بُعد مادی و معنوی برخوردار است و دین همه ابعاد زندگی وی را در بر گرفته و پاسخ‌گوی نیازهای او است. هدف اصلی رسالت رسولان، ارتقای سطح اخلاقی جامعه بشری است.
رسول گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده‌اند: «من برای تکمیل اخلاق مبعوث شدم».
یکی از اموری که در فرامین پیشوایان دین مورد توجه قرار گرفته است، «بهینه‌سازی ژنتیک» می‌باشد، البته در کلام آنان، الفاظ علوم امروزی به کار نرفته است، اما توصیه‌هایی را به پیروان خویش ارایه کرده‌اند که می‌تواند بر این امر تطبیق کند.
پژوهش حاضر بر آن است. با کاوش در منابع مختلف دینی، به بررسی بهینه‌سازی ژنتیک از دیدگاه اسلام بپردازد. امید است پژوهندگان علوم اسلامی از این منظر نیز به دستورات الهی نظاره کرده و در تکمیل کاستی‌های این پژوهش تلاش نمایند.
ژن (Gene) کوچک‌ترین واحد شیمیایی اطلاعات ارثی است که به تعداد بی‌شمار، درون میلیاردها سلول تشکیل‌دهنده بدن وجود دارد. چنین تخمین زده می‌شود که در ۲۳ جفت کروموزوم هسته سلول انسانی، بیش از صد هزار ژن اصلی و شاید بیش از این مقدار ژن غیر اصلی وجود داشته باشد.
این واژه برای اولین‌بار توسط ویلهلم یوهانس در سال ۱۹۰۹ به کار رفت. ژن‌ها دارای ویژگی‌های مشترکی هستند، اول آن‌که: همگی آنها به صورت جفت وجود دارند؛ ژن پدری بر روی یک کروموزوم و ژن مادری بر روی کروموزوم همتای آن جای دارد. دوم آن‌که: در صورت فقدان عوامل آسیب‌زا ژن‌ها می‌توانند میلیون‌ها سال و شاید میلیاردها سال با همان ویژگی‌های اولیه باقی بمانند.
از ویژگی‌های ژن‌ها انتقال صفات والدین به فرزندان است. علاوه بر این، ژن‌ها همه اعمال سلول را کنترل می‌کنند. ژن‌ها که در هسته سلول قرار گرفته‌اند، همانند ستاد فرماندهی سلول عمل کرده و همه اعمال درونی و برونی سلول، پیرو فرمان‌های صادر شده از سوی آنها است، که یکی از مهم‌ترین این اعمال سلولی، عمل تولید و انتقال ساختار و صفات والدین به فرزندان می‌باشد.
در عصر حاضر با مطالعات فراوانی که بر روی ژن‌ها و عملکرد آنها صورت گرفته است، رشته‌ای به نام مهندسی ژنتیک تاسیس گردیده که به مطالعه مسایل گوناگون و تحقیق در این زمینه می‌پردازد.
ژنتیک پزشکی با به کارگیری دانش و فن‌آوری روز به جنبه‌های کلینکی و اپیدمیولوژیک موارد ارثی می‌پردازد و در صدد است تا با کشف عوامل مختلف ژن‌های مؤثر در بیماری و رفتار انسان، به بهینه‌سازی و پیش‌گیری یا کاهش آسیب‌های ناشی از آن بپردازد.
اگر چه کشف ژن و برخی از عملکردهای آن در عصر حاضر اتفاق افتاده است، اما در منابع دینی، مطالب مختلفی درباره این حقیقت و انتقال صفات والدین و اجداد به انسان مطرح شده است که می‌تواند بر این حقیقت منطبق شود.
همان‌طور که پیش از این گذشت، ژن‌ها می‌توانند در حالی‌که صفات اولیه را در خود نهفته دارند میلیاردها سال زندگی کنند.
«عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: سئل عن المیت یبلی جسده؟ قال نعم حتی لا یبقی لحم و لاعظم الاطینته التی خلق منها، فانها لا تبلی، تبقی فی القبر مستدیرة حتی یخلق منها کما خلق اول مرة؛
از
امام صادق (علیه‌السّلام) درباره
میت چنین پرسیده شد که آیا جسد میت می‌پوسد. حضرت فرمود: بله، به گونه‌ای که گوشت و استخوانی برایش باقی نمی‌ماند، مگر سرشتی که از آن آفریده شده است، زیرا آن نمی‌پوسد، در
قبر باقی می‌ماند و در حال تحول است تا دوباره فرد از آن آفریده شود، همان‌طور که اولین باره آفریده شده بود».
علامه مجلسی، در توضیح این
روایت می‌گوید: آن هسته مرکزی دارای تحول و تغییر می‌گردد ولی در همه احوال محفوظ باقی می‌ماند و این روایت اثبات می‌کند که
تشخّص انسان به واسطه اجزای اصلی او است و دیگر اجزا و عوارض دخالتی در آن ندارند.
بر اساس این، چنان‌چه ژن را تشکیل دهنده هسته مرکزی انسان و دارای قدرت بقا برای سال‌های متمادی بدانیم، این روایت منطبق بر آن می‌شود، زیرا نهاد اولیه ژن را دارای فرایند زوال نمی‌داند.
پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «ژن»، تاریخ بازیابی۹۶/۹/۱۲.
