کتاب الامثال (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب الامثال»، کتابی است به زبان عربی، تالیف
ابو فید مؤرج بن عمرو سدوسی ، در موضوع امثال و حکم یا سخنان پندآمیز و عبرت انگیز رایج میان مردم.
این کتاب، از آن رو دارای اهمیت است که جزء قدیمی‌ترین کتاب‌هایی که بعد از کتاب
مفضل بن محمد بن یعلی ضبی ، در موضوع امثال به دست ما رسیده، محسوب می‌گردد. هم چنین مباحث لغوی کتاب، از نظر اهل لغت، باارزش است.
در باره زمان تالیف کتاب، اطلاعی در دست نیست.
کتاب، مشتمل بر مقدمه‌ای به قلم محقق، دکتر
رمضان عبد التواب و همانند دیگر آثار نگاشته شده در زمان‌های قدیم، فاقد نظم و ترتیب خاص است و به شان صدور ضرب المثل‌ها توجهی نشده است. مؤلف، تنها به گردآوری تعدادی مثل رایج و ارائه توضیحی کوتاه در باره آنها پرداخته است. کتاب، مشتمل بر ۱۰۴ مثل است
، اما محقق، در بخش «زیادات فی النسخة الخطیة»، شش
فقره دیگر که مشتمل بر اشعار و تفسیرهای لغوی است و در بخش «زیادات من المراجع»، هفت مثل دیگر را که سایر منابع، از مؤرج نقل کرده‌اند، به کتاب افزوده است.
عرب‌ها هیچ سخنی را بدون ضرب المثل ادا نمی‌کردند، ازاین رو، سخت به تدوین مجموعه‌های امثال همت گماشتند و در آثار بی شمار خود به شرح، تفسیر و ریشه یابی آنها پرداختند، چنان که در هیچ شاخه‌ای از ادبیات عرب به اندازه امثال، با حجم وسیعی از تالیفات مواجه نمی‌شویم.
تلاش‌های جدی برای تدوین مجموعه‌های امثال، از
قرن دوم هجری آغاز شد؛ چه، با گسترش فرهنگ عربی، گنجینه امثال وسعت بیشتری یافته بود. کهن‌ترین اثر موجود از این
قرن ، از آن مفضل ضبی است. در میان معاصران مفضل، مؤرج
سدوسی نیز به نگارش امثال پرداخت. منش مؤرج که خود لغوی است، بر شرح ضرب المثل‌ها نیز حاکم است. اهتمام فراوان وی، به تفسیر ضرب المثل‌ها گاه او را از پرداختن به موضوع اصلی دور می‌سازد. مؤرج، به شواهد شعری فراوان استشهاد می‌کند و تلاش دارد تا برای داستان‌ها و اساطیر خود گوینده‌ای بیابد.
نسخه حاضر در برنامه، مشتمل بر پاورقی‌هایی به قلم محقق و فهرست‌های ذیل می‌باشد:
فهرست آیات قرآنی، احادیث نبوی، امثال و اقوال عرب، لغات، قافیه‌ها (اشعار)، اعلام، قبایل، اماکن و نیز منابع تحقیق.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
