• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالحجاج‌ یوسف‌ بن‌ عبدالرحیم‌ قرشی‌ مهدوی‌ اقصری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اَقْصُری‌، ابوالحجاج‌ یوسف‌ بن‌ عبدالرحیم‌ بن‌ غُزی‌ قرشی‌ مهدوی‌ (د ۶۴۲ق‌/۱۲۴۴م‌)، عارف‌ ، زاهد و از مشایخ صوفیه مصر ، منسوب به‌ اقصر، شهری‌ در سواحل‌ شرقی‌ رود نیل‌ است.



از تاریخ‌ ولادت‌ و جزئیات‌ زندگی‌ او اطلاع‌ دقیقی‌ در دست‌ نیست‌، تنها می‌دانیم‌ که‌ ابتدا به‌ شغل دیوانی‌ اشتغال‌ داشته‌، سپس‌ به‌ تصوف روی‌ آورده‌، و مرید عبدالرزاق‌، شاگرد ابومَدین‌ مغربی‌، شده‌ است. ‌
[۱] جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۳، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
[۲] عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
به‌ گفته ادفوی‌، وی‌ محضر عبدالرحیم‌ بن‌ حجون‌ (د ۵۹۲ق‌) را نیز درک‌ کرده‌ بود.
[۳] عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.



از شاگردان‌ او می‌توان‌ از علی‌ ادفوی‌، علی‌ بن‌ بدران‌، شماس‌ سفطی‌، ابراهیم‌ فاوی‌، برهان‌ کبیر، بدر دمشقی‌ و مفرّج‌ دمامینی‌ نام‌ برد.
[۴] جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۳، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
[۵] عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۱، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.



وی‌ در اقصر درگذشت‌ و در همان‌جا به‌ خاک‌ سپرده‌ شد.
[۶] جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
[۷] ابن‌ بطوطه‌، رحلة، ج۱، ص۷۰، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمنعم‌ عریان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.
[۸] سیوطی‌، حسن‌ المحاضرة، ج۱، ص۵۱۸، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، داراحیاء الکتب‌ العربیه‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
[۹] محمد بن ‌ایاس‌، بدائع‌ الزهور فی‌ وقائع‌ الدهور، ج۱ (۱)، ص۲۷۶، به‌ کوشش‌ محمد مصطفی‌، قاهره‌، ۱۴۰۲ق‌/ ۱۹۸۲م‌.
[۱۰] عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.



فرزند او نجم‌ الدین‌ احمد پس‌ از درگذشت‌ پدر بر مزار او ضریحی‌ ساخت. ‌
[۱۱] جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۱۵۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
[۱۲] عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۲، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
[۱۳] عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
به‌ سبب‌ اعتقادی‌ که‌ مردم‌ در زمان‌ حیات‌ اقصری‌ به‌ وی‌ یافته‌ بودند، پس‌ از درگذشت او نیز بسیاری‌ به‌ زیارت‌ مزار وی‌ می‌آمدند.
[۱۴] جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
[۱۵] عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۱، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
[۱۶] یوسف‌ نبهانی‌، جامع‌ کرامات‌ الاولیاء، ج۲، ص۵۳۱، به‌ کوشش‌ ابراهیم‌ عطوه‌ عوض‌، دارالفکر، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.



کراماتی‌ به‌ او نسبت‌ داده‌اند و به‌ معراج‌ او در شب نیمه شعبان معتقدند و همه‌ ساله‌ این‌ شب‌ را جشن‌ می‌گیرند.
[۱۷] جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
[۱۸] عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۱، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.



از سخنانی‌ که‌ از اقصری‌ در کتب‌ صوفیه‌ نقل‌ شده‌، چنین‌ بر می‌آید که‌ او اهل‌ وجد و سماع‌ بوده‌، و در حال‌ وجد به‌ شعر سرودن‌ نیز می‌پرداخته‌ است. ‌
[۱۹] عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۸- ۱۵۹، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.



تنها اثری‌ که‌ از اقصری‌ باقی‌ مانده‌، ارجوزه‌ای‌ است‌ در توحید شامل‌ ۳۲۸، ۱بیت‌ متضمن‌ اصول‌ دین‌ و ادله توحید که‌ ابوعلی‌ عمر بن‌ ابی‌ عبدالله‌ سکونی‌ اشبیلی‌، شرحی‌ بر ابیات‌ آن‌ نوشته‌ است‌. نسخه خطی‌ این‌ منظومه‌ در کتابخانه عمومی‌ رباط، و شرح‌ آن‌ در دارالکتب‌ مصر موجود است. ‌
[۲۰] خدیویه‌، فهرست‌، ج۷، ص۲۳۶.
[۲۱] ی‌ س‌ و عبدالله‌ رجراجی‌ علوش‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة، ج۱ (۲)، ص۲۴۹، پاریس‌، ۱۹۵۴م‌.



(۱) محمد بن ‌ایاس‌، بدائع‌ الزهور فی‌ وقائع‌ الدهور، به‌ کوشش‌ محمد مصطفی‌، قاهره‌، ۱۴۰۲ق‌/ ۱۹۸۲م‌.
(۲) ابن‌ بطوطه‌، رحلة، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمنعم‌ عریان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.
(۳) عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
(۴) جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
(۵) خدیویه‌، فهرست‌.
(۶) سیوطی‌، حسن‌ المحاضرة، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، داراحیاء الکتب‌ العربیه‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
(۷) عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
(۸) ی‌ س‌ و عبدالله‌ رجراجی‌ علوش‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة، پاریس‌، ۱۹۵۴م‌.
(۹) یوسف‌ نبهانی‌، جامع‌ کرامات‌ الاولیاء، به‌ کوشش‌ ابراهیم‌ عطوه‌ عوض‌، دارالفکر، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.


۱. جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۳، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
۲. عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
۳. عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
۴. جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۳، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
۵. عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۱، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
۶. جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
۷. ابن‌ بطوطه‌، رحلة، ج۱، ص۷۰، به‌ کوشش‌ محمد عبدالمنعم‌ عریان‌، بیروت‌، ۱۴۰۷ق‌/ ۱۹۸۷م‌.
۸. سیوطی‌، حسن‌ المحاضرة، ج۱، ص۵۱۸، به‌ کوشش‌ محمد ابوالفضل‌ ابراهیم‌، داراحیاء الکتب‌ العربیه‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
۹. محمد بن ‌ایاس‌، بدائع‌ الزهور فی‌ وقائع‌ الدهور، ج۱ (۱)، ص۲۷۶، به‌ کوشش‌ محمد مصطفی‌، قاهره‌، ۱۴۰۲ق‌/ ۱۹۸۲م‌.
۱۰. عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
۱۱. جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۱۵۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
۱۲. عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۲، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
۱۳. عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۷، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
۱۴. جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
۱۵. عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۱، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
۱۶. یوسف‌ نبهانی‌، جامع‌ کرامات‌ الاولیاء، ج۲، ص۵۳۱، به‌ کوشش‌ ابراهیم‌ عطوه‌ عوض‌، دارالفکر، ۱۴۰۹ق‌/۱۹۸۹م‌.
۱۷. جعفر ادفوی‌، الطالع‌ السعید، ج۱، ص۷۲۴، به‌ کوشش‌ سعد محمد حسن‌، قاهره‌، ۱۳۸۶ق‌/۱۹۶۶م‌.
۱۸. عمر بن‌ ملقن‌، طبقات‌الاولیاء، ج۱، ص۴۸۱، به ‌کوشش‌ نورالدین‌شریبه‌، بیروت‌، ۱۴۰۶ق‌/ ۱۹۸۶م‌.
۱۹. عبدالوهاب‌ شعرانی‌، الطبقات‌ الکبری‌، ج۱، ص۱۵۸- ۱۵۹، قاهره‌، ۱۳۷۴ق‌/۱۹۵۴م‌.
۲۰. خدیویه‌، فهرست‌، ج۷، ص۲۳۶.
۲۱. ی‌ س‌ و عبدالله‌ رجراجی‌ علوش‌، فهرس‌ المخطوطات‌ العربیة، ج۱ (۲)، ص۲۴۹، پاریس‌، ۱۹۵۴م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «اقصری»، ج۹، ص۳۷۸۶.    


رده‌های این صفحه : تراجم | مشایخ صوفیه | مشایخ قرن هفتم




جعبه ابزار